کد خبر : 16393 / /
/

یارانه نقدی یکی از سیاست‌هایی است که حدود دو دهه است مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است.

یارانه نقدی قرار بود افزایش داشته باشد. در سال‌های گذشته افزایش یارانه نقدی با کاهش اختلاف طبقاتی همراه بوده است. یارانه نقدی یکی از سیاست‌هایی است که حدود دو دهه است مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است. سیاست یارانه نقدی در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود به اوج خود رسید. برای جزئیات بیشتر درباره یارانه نقدی با این خبر همراه باشید.

تجربه نشان می‌دهد در سال‌های گذشته افزایش یارانه نقدی با کاهش اختلاف طبقاتی همراه بوده است. موضوعی که یک پژوهش علمی آن را در چهار سناریو بررسی کرده است.

یارانه نقدی یکی از سیاست‌هایی است که حدود دو دهه است مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است. اجرای این سیاست در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود به اوج خود رسید. هرچند در سال‌های ابتدایی این سیاست، آمارها از کاهش فقر مطلق و ضریب جینی حکایت داشتند، ولی یارانه‌های نقدی به مرور با افزایش تورم تأثیر خود را از دست داد. نمودار ضریب جینی زیر به وضوح تأثیر بالای اعطای یارانه نقدی بر کاهش ضریب جینی و اختلاف طبقاتی را در سال‌های ابتدایی دهه نود نشان می‌دهد.

کاهش ضریب جینی با افزایش یارانه نقدی

علاوه بر ضریب جینی، استفاده از نسبت‌های درآمد (مخارج کل) دهک‌های بالایی به دهک میانی یا به دهک اول نیز بیانگر نحوه توزیع متغیر درآمد در بین گروه‌ها یا دهک‌هاست. کاهش این نسبت‌ها (دهک‌های بالایی توزیع به دهک‌های پایین توزیع) به معنی بهبود توزیع برای متغیر مورد نظر (مثلاً درآمد) است. طبق آمار نسبت مخارج کل دهک نهم به مخارج کل دهک اول، برابر ۲/ ۵ است؛ یعنی مخارج سالانه دهک نهم کمی بیش از ۵ برابر مخارج دهک اول است.

به طور قطع اگر سیاست‌های پولی و کنترل تورم در مسیر درستی باشد پرداخت یارانه اثر مثبت خود بر بازتوزیع عادلانه ثروت در جامعه را حفظ خواهد کرد.

از همین رو مدتی است مسئولین دولت سیزدهم افزایش یارانه‌های نقدی را در برنامه دارند. اوایل سال جاری، حجت الله عبدالملکی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی از افزایش سه برابری یارانه‌های نقدی در سال ۱۴۰۱ خبر داده بود. دولت هم در لایحه بودجه سال آینده بودجه یارانه‌های نقدی و معیشتی به صورت تفکیک شده نیاورده و در مجموع ۷۳ هزار میلیارد تومان منابع برای پرداخت یارانه‌های نقدی در نظر گرفته است.

در این شرایط، این سوال به وجود میاید که حد بهینه یارانه‌های نقدی، به گونه‌ای که رفاه حداقلی جامعه حداکثر شود و موجب کاهش اختلاف طبقاتی شود، چقدر است؟

در این راستا، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری یا همان بازوی پژوهشی سازمان برنامه و بودجه، در روزهای گذشته پژوهشی را انجام داد.

برای ارزیابی اثرات اجرای پرداخت یارانه نقدی جدید بر شاخص‌های توزیع درآمد، چهار گزینه سیاستی در نظر گرفته شده است. این چهار گزینه عبارتند از:

۱) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و ماهانه ۷۰ هزار تومانی به خانوارهای دهک‌های اول تا حداکثر مخارج کل دهک پنجم شهری: در این سناریو به هر خانوار شهری در دهک‌های اول تا پنجم به‌طور سرانه مبلغ ۷۰ هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت خواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین مخارج کل خانوارهای شهری پس از اعطای یارانه نقدی جدید افزایش خواهد یافت. تحت این سناریو نسبت مخارج دهک نهم به دهک اول کاهش می‌یابد. این تغییر کاهشی در نسبت مخارج دهک نهم به دهک پنجم به میزان خیلی کمتری دیده می‌شود. برآیند اثرات اعمال این سیاست، کاهش نسبت‌های نابرابری است که می‌توان آن را در افزایش ضریب جینی مشاهده کرد. به‌طوری که ضریب جینی از ۳۶۵/ ۰ به ۳۴۸/ ۰ کاهش خواهد یافت؛ یعنی با اعمال این سیاست، نابرابری کاهش می‌یابد.

۲) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و ماهانه ۷۰ هزار تومانی به خانوارهای دهک‌های اول تا حداکثر مخارج کل دهک هفتم شهری: این سناریو از نظر مبلغ پرداختی مانند سناریوی اول بوده اما از نظر تعداد خانوارها، سطح پوشش از پنج دهک اول به هفت دهک افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری در دهک‌های اول تا هفتم به‌طور سرانه مبلغ ۷۰ هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت خواهد شد. بر اساس برآوردهای این مقاله، میانگین مخارج کل خانوارهای شهری پس از اعطای یارانه نقدی جدید افزایش خواهد یافت. تحت این سناریو نسبت مخارج دهک نهم به دهک اول کاهش می‌یابد. این تغییر کاهشی در نسبت مخارج دهک نهم به دهک پنجم به میزان خیلی کمتری دیده می‌شود. برآیند اثرات اعمال این سیاست، کاهش نسبت‌های نابرابری است که می‌توان آن را در افزایش ضریب جینی مشاهده کرد، به‌طوری که ضریب جینی از ۳۶۵/ ۰ به ۳۴۷/ ۰ کاهش خواهد یافت؛ یعنی با اعمال این سیاست، نابرابری کاهش می‌یابد.

(۳) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و ماهانه ۹۰ هزارتومانی به خانوارهای دهک‌های اول تا حداکثر مخارج کل دهک پنجم شهری: این سناریو از نظر سطح پوشش یا خانوارهای مشمول دریافت یارانه مانند سناریوی اول بوده ولی میزان یارانه پرداختی به ۹۰ هزار تومان افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری در دهک‌های اول تا پنجم به‌طور سرانه مبلغ ۹۰ هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت خواهد شد. بر اساس محاسبات این مطالعه، پس از اعمال این سناریو، میانگین مخارج کل افزایش می‌یابد. با اجرای این گزینه سیاستی، نسبت مخارج دهک نهم به دهک اول کاهش می‌یابد. این تغییر کاهشی در نسبت مخارج دهک نهم به دهک پنجم به میزان خیلی کمتری دیده می‌شود. برآیند اثرات اعمال این سیاست، کاهش نسبت‌های نابرابری است که می‌توان آن را در افزایش ضریب جینی مشاهده کرد، به‌طوری که ضریب جینی از ۳۶۵/ ۰ به ۳۴۴/ ۰ کاهش خواهد یافت؛ یعنی با اعمال این سیاست نابرابری کاهش می‌یابد.

(۴) پرداخت یارانه نقدی جدید سرانه و ماهانه ۱۱۰ هزارتومانی به خانوارهای دهک‌های اول تا حداکثر مخارج کل دهک پنجم شهری: این سناریو از نظر سطح پوشش یا خانوارهای مشمول دریافت یارانه مانند سناریوی اول بوده اما میزان یارانه پرداختی به ۱۱۰ هزار تومان افزایش یافته است. در این سناریو به هر خانوار شهری در دهک‌های اول تا پنجم به‌طور سرانه مبلغ ۱۱۰ هزار تومان یارانه نقدی جدید پرداخت خواهد شد. پس از اعمال این سناریو، میانگین مخارج کل افزایش می‌یابد. با اجرای این گزینه سیاستی نسبت مخارج دهک نهم به دهک اول کاهش می‌یابد. تغییر کاهشی در نسبت مخارج دهک نهم به دهک پنجم به میزان کمتری خواهد بود. ضریب جینی نیز از ۳۶۵/ ۰ به ۳۳۹/ ۰ کاهش خواهد یافت؛ یعنی با اعمال این سیاست نابرابری کاهش می‌یابد.

کاهش ضریب جینی با افزایش یارانه های نقدی

در پایان این پژوهش نتیجه گرفته می‌شود نتایج حاصل از اعمال تمامی چهار سناریو حاکی از آن است که نسبت‌های مخارج دهک‌ها و ضریب جینی همگی کاهش خواهند داشت، اما میزان کاهش برحسب سناریوهای مختلف، متفاوت است. بررسی نتایج نشان می‌دهد که به غیر از نسبت مخارج دهک نهم به دهک پنجم، بیشترین تغییرات کاهشی مربوط به سناریوی چهارم است. از سوی دیگر، در این سناریو بیشترین میزان سرانه یارانه جدید یعنی ۱۱۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا پنجم در نظر گرفته شده است. بنابراین چنانچه بودجه کافی برای کل پرداخت این سناریو در دسترس باشد، این سناریو در اولویت اول قرار خواهد گرفت.

ارسال نظر

خبرگزاری نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند. لطفا از نوشتن نظرات خود به لاتین (فینگیلیش ) خودداری نمایید توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت و منفی استفاده کنید.