زخم بستر چیست و چگونه به وجود می آید؟
زخم بستر در پی فشار و سایش طولانی مدت ایجاد می شود که در پی این فشار و سایش، خونرسانی به پوست مسدود شده و عدم خونرسانی باعث مرگ پوست و سایر بافت ها میشود. آسیب ناشی از تحت فشار قرار گرفتن بافت ها میتواند حتی طی ۱۲ ساعت نیز ایجاد شود اما ممکن است شما تا زمانی که این آسیب به شکل زخم و تجزیه ی پوست آشکار نشده، متوجه آن نشوید.
«زخم بستر یا زخم فشاری ضایعه‌ای است که در پوست و بافت‌های زیر پوستی و بر اثر فشار ممتد و طولانی مدت بر پوست ایجاد میشود. » نم و مرطوب بودن بستر بیمار (در پی تعریق یا بی اختیاری در دفع ادرار) نیز احتمال ایجاد زخم بستر را افزایش میدهد. خطرات ناشی از زخم بستر می توانند مهلک باشند، از این رو، این زخم ها باید در اسرع وقت توسط متخصص زخم بستر درمان و رفع شوند.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر(Bedsore)، به آسیب یا از بین رفتن تمام پوست و بافت زیرین آن در اثر فشار طولانی مدت بر یک با چند ناحیه از بدن گفته میشود. این فشار وارده می تواند جریان خونرسانی به ناحیه آسیب دیده را کاهش دهد که در نتیجه ی عدم خونرسانی کافی به پوست و بافت های زیرین آن اسیب وارد شده و موجب مرگ آنها می شود. زخم بستر اغلب در نقاطی از بدن که پوست بر روی برجستگی استخوانی قرار دارد ایجاد می شود. برای مثال، زخم بستر اکثرا در پشت بدن، دنبالچه، باسن، آرنج و پاشنه پا ایجاد می شود.
روند بهبودی زخم بستر بسیار کند است، از این رو اگر درمان نشود می تواند به بافت های عمیق تر پوست از جمله چربی، ماهیچه ها و استخوان نیز گسترش یابد و به این بافت ها آسیب بزند. به زخم بستر، زخم فشاری نیز گفته می شود.
چه عواملی باعث ایجاد زخم بستر می شوند؟
فشار طولانی مدت، اصلی ترین دلیل ایجاد زخم بستر محسوب می شود. اگر بیمار به مدت طولانی به یک حالت دراز بکشد و هیچ حرکتی نداشته باشد، خونرسانی به بافت تحت فشار مسدود شده و باعث مرگ بافت می شود که در نتیجه ی آن، زخم بستر ایجاد می شود. ایجاد زخم بستر در نواحی اطراف باسن، پاشنه پا و دنبالچه بسیار شایع تر است.
عوامل دیگری که احتمال ابتلا به زخم بستر را افزایش می دهند عبارتند از:
- خونرسانی یا گردش خون ضعیف
- رطوبت بیش از حد
- موارد تحریک کننده ی پوست مانند ادرار و مدفوع
- اصطکاک، مثلا زمانی که ملحفه های زیر بیمار روی پوست او کشیده می شوند.
کدام افراد در معرض ابتلا به زخم بستر هستند؟
خطر ابتلا به زخم بستر در بیمارانی که قادر به حرکت کردن نیستند، بیشتر است، از جمله:
- بیماران با آسیب نخاعی
- بیمارانی که فلج هستند.
- بیماران سکته مغزی
- افراد مبتلا به بیماری های مربوط به عصب
- بیمارانی که در کما هستند.
در اکثر موارد، زخم بستر در افراد مسن (بالای ۷۰ سال) ایجاد می شود، چرا که پوست این افراد در پی افزایش سن نازکتر شده و کند تر ترمیم می شود. افرادی که در خانه سالمندان یا در بیمارستان بستری هستند(بویژه افرادی که بخاطر شکستگی لگن بستری هستند یا افرادی که در آی سی یو بستری هستند) بیشتر دچار زخم بستر می شوند.
بیماران سیگاری که تغذیه ی مناسبی هم ندارند، بیمارانی که دچار بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع هستند (اختلال در کنترل مثانه یا روده) و بیمارانی که دیابت یا اختلالات گردش خون دارند نیز در معرض ابتلا به زخم بستر هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
به محض مشاهده ی علائم اولیه ی زخم بستر، موقعیت دراز کشیدن خود را تغییر دهید تا فشار از روی بافت آن ناحیه برداشته شود. اگر طی ۲۴ الی ۴۸ ساعت بهبود پیدا نکردید، باید سریعا به یک متخصص زخم بستر مراجعه کنید. در مواردی که علائمی نظیر تب، ترشح خونابه، زخم بد بو، تشدید تورم و قرمزی و افزایش دمای اطراف زخم داشتید، باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
زخم بستر چه علائم و نشانه هایی دارد؟
زخم بستر در مراحل اولیه به صورت یک ناحیه قرمز شده از پوست ظاهر می شود و در پی آن، پوست شروع به تجزیه شدن کرده و زخمی باز ایجاد می شود که بوی بدی دارد و ترشحاتی از آن خارج می شود.
زخم بستر در پی فشار طولانی مدت به بافت نواحی مختلف بدن ایجاد می شود:
- در بیمارانی که روی ویلچر هستند: زخم بستر معمولاً در دنبالچه، باسن، شانه، پشت بدن یا پشت بازوها و پاها ایجاد می شود.
- دربیمارانی که روی تخت هستند: زخم بستر در پشت سر، پشت گوش ها، شانه، باسن، کمر، دنبالچه، پشت یا بغل زانوها، آرنج یا مچ پا، ایجاد می شود.
میزان درد ناشی از زخم بستر به این بستگی دارد که حسی در ناحیه ای که زخم در آن ایجاد شده باقی مانده باشد یا خیر. زخم بستر به ۴ درجه تقسیم بندی می شود که عبارتند از:
- زخم بستر درجه ۱: تغییر رنگ پوست به رنگ صورتی یا خاکستری (در پوست های تیره تر) همراه با خارش یا حساسیت خفیف
- زخم بستر درجه ۲: پوست قرمز و متورم همراه با تاول یا مقداری زخم باز
- زخم بستر درجه ۳: ایجاد زخم باز به طوری که بافت های زیرین پوست قابل رویت است.
- زخم بستر درجه ۴: زخم به بافت های عمیقتر نظیر چربی ، ماهیچه ها یا استخوان گسترش می یابد (در اینصورت احتمال عفونت استخوان بسیار بالاست).
یک متخصص چگونه زخم بستر را تشخیص می دهد؟
در صورت ایجاد زخم بستر، پزشک شما را به تیمی متشکل از متخصصان و پرستاران مجرب جهت درمان و مراقبت از زخم بستر، ارجاع می دهد. جهت درمان، این تیم زخم بستر شما را بر اساس فاکتورهای زیر ارزیابی میکند:
- اندازه و عمق زخم
- نوع بافتی که مستقیماً تحت تأثیر زخم قرار گرفته است، مانند پوست، بافت عضلانی یا استخوان
- رنگ پوست ناحیه ی زخم
- میزان مرگ بافتی ناشی از زخم
- وضعیت زخم ، مانند وجود عفونت، بوی شدید یا خونریزی
https://asazakhmclinic.com/?p=824
متخصصان زخم بستر همچنین ممکن است از زخم شما نمونه برداری کنند و آن را جهت بررسی به آزمایشگاه بفرستند.
عوارض زخم بستر
عوارض زخم بستر که برخی از آنها نیز بسیار خطرناک هستند، عبارتند از:
- سلولیت: به عفونت پوست و بافت های زیرین آن، سلولیت گفته میشود. سلولیت میتواند باعث گرم شدن، قرمزی و تورم ناحیه ی آسیب دیده شود. افرادی که دچار آسیب های عصبی شده اند، درد ناشی از سلولیت را حس نمیکنند.
- عفونت استخوان و مفاصل: عفونت ناشی از زخم بستر می تواند حتی به استخوان ها نیز گسترش یابد. عفونت مفاصل (بیماری آرتروز سپتیک) میتواند به غضروف و بافت های اطراف آن نیز آسیب برساند. عفونت استخوان (استئومیلیت) نیز میتواند عملکرد مفاصل و سایر اندام های بدن را مختل کند. «برای درمان عفونت های استخوانی و مفصلی به آنتی بیوتیک نیاز می باشد.»
- سرطان: زخم های قدیمی غیر قابل التیام، نظیر زخم مارجولین، به سرطان سلول سنگفرشی (SCC) منجر می شوند.
- سپسیس: به ندرت رخ می دهد. زخم عفونی پوست، باعث ابتلا به سپسیس می شود.
نگاهی جامع به درمان زخم بستر
روند درمان و بهبودی، به مرحله و درجه ی زخم بستگی دارد. زخم بستر هرچقدر زودتر تشخیص داده شود، درمان آن نیز سریعتر و راحت تر خواهد بود. اگر زخم بستر سریع تشخیص داده شود و درمان آن شروع شود، احتمال بروز عوارض خطرناکی نظیر عفونت، کمتر خواهد بود. اگر زخم بستر به موقع تشخیص داده نشود و به مراحل و درجه های بالاتر گسترش یابد، درمان های مورد نیاز آن نیز تهاجمی تر خواهند بود و به تبع آن، روند بهبودی بیمار نیز طولانی تر خواهد شد. متخصص زخم بستر ممکن است به شما توصیه کند که رژیم غذایی متعادل تری داشته باشید و بطور منظم ورزش کنید تا خطر عود و گسترش این عارضه کمتر شود.