انواع تقویم در جهان
تقویم یا گاه نامه به فهرستی از روزهای یک سال گفته میشود. تاریخچه پیدایش تقویم به 3500 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد و امروزه اقسام مختلفی از تقویم در سرتاسر جهان استفاده میشود.
شروع استفاده از تقویم در پی یک نیاز همگانی شکل گرفت. نیاز به غذا و کشاورزی یکی از پایهای ترین نیازهایی است که بشر را به فکر استفاده از تقویم انداخت. اینکه بداند چه روزهایی از سال دست به کاشت مواد غذایی بزنند و چه زمانی دست به برداشت محصول بزنند.
بعضی از معروف ترین و پرکاربردترین تقویم های دنیا عبارت اند از:
- تقویم میلادی
- تقویم هجری قمری
- تقویم هجری خورشیدی
- تقویم چینی
- تقویم هندو
- تقویم کره ای
- تقویم بودایی
- تقویم حیوانی
- تقویم قبطی
- تقویم بربری
- تقویم عبری
- تقویم ارمنی
- تقویم کردی
- تقویم کردی گرمسیری سلطانی
پیدایش تقویم خورشیدی
مبدا و پیدایش تقویم در ایران دو روایت مختلف دارد که در روایت اول تقویم هخامنشی یا تقویم شاهشناهی را مبدا تاریخ مینامند که این تاریخ 500 سال قبل از میلاد مسیح و برابر با آغاز پادشاهی کوروش کبیر است.
روایت دیگر نیز تاریخ شمسی یا خورشیدی است که مبدا تاریخ را پیدایش دین زرتشت قرار داده است.
مبنای محاسبه سال خورشیدی روز اول بهار است و تغییرات فصول بزرگترین معیار سنجش در آن است و سپس ماهها شمارش میشوند.
همانطور که گفتیم اکثر تقویم های ساخت بشر حذف شدند و تعداد کمی از این تقویمها هنوز باقی هستند که هرکدام ایراداتی دارند و تقویم شمسی نیز از این کاستیها دور نمانده است.
یکی از ایرادات تقویم شمسی این بود که در آن بعضی روزها اشتیاه محاسبه میشدند و در پایان سال نیز بعضی روزها از تقویم حذف میشدند.
به همین دلیل این تقویم در گذر زمان دچار تغییرات زیادی شد. در زمان ملکشاه سلجوقی تعدادی از منجمان بزرگ آن دوران من جمله عبدالرحمن خازنی، عمر خیام نیشابوری بسیاری از این مشکلات را رفع کردند.
برخلاف تصور تقویم شمسی که امروزه استفاده میکنیم و مبدا آن تاریخ هجرت پیامبر اسلام از مکه به مدینه است با تقویمی که قبلا موجود بوده متفاوت است و در آن مبدا تاریخ زمان تاج گذاری کوروش بزرگ در نظر گرفته شده است.
به هر حال روزهای تقویم شمسی به طور دقیق برابر ۳۶۵ روز است و هر چهار سال یکبار ماه اسفند ۳۰ روزه میشود که به این سال ساله کبیسه گفته میشود.
تقویم میلادی
تقویم میلادی، تقویمی بر اساس مسیحیت است که هم اکنون در بیشتر کشورهای جهان استفاده میشود. این تقویم شباهت زیادی با تقویم ژولینی و با مبدا میلادی است که زادروز حضرت مسیح مبدا این تقویم است.
تقویم میلادی پرطرفدارترین تقویم جهات است که مبدا آن روز میلاد حضرت مسیح در نظر گرفته شده است. تعداد روزهای تاریخ میلادی و شمسی یکسان است و به همین دلیل میتوان گفت یک روز در تاریخ شمسی در تاریخ میلادی نیز برابر این روز است. برای مثال تاریخ تاریخ 1 ژانویه برابر است با 11 دی ماه حال در هرسالی از تاریخ میلادی یا شمسی که باشیم. در تاریخ میلادی نیز همانند تقویم شمسی سال کبیسه داریم و هر 4 سال یکبار اتقاق میافتد.
تقویم میلادی با اسم تقویم گرگوری یا Gregorian Calendar نیز شناخته میشود.
کشورهای ترکیه و مصر و عربستان آخرین کشورهایی هستند که این تقویم را به عنوان تقویم رسمی خود استفاده میکنند.
تقویم قمری اسلامی
مبدا تاریخ قمری نیز زمان حجرت پیامبر از مکه به مدینه در نظر گرفته شده است اما تفاوت آن با تقویم شمسی در محاسبه روزهای سال است.
روزهای تقویم شمسی بر اساس چرخش زمین به دور خورشید مشخص میشود اما در تقویم قمری محاسبه روزها بر اساس چرخش ماه به دور زمین محاسبه میشود.
به همین دلیل سال قمری از سال شمسی ۱۱ روز کمتر است و هر ۳۴ سال یکبار سال شمسی از سال قمری عقب میافتد.
در واقع هر سال قمری ۳۵۴ روز است که سال کبیسه آن ۳۵۵ روز میشود. در تقویم قمری ماههای فرد ۲۹ روزه و ماههای زوج ۳۰ روزه است.
به دلایل مذهبی بعضی بعضی از تاریخهای مذهبی در تقویم شمسی درج میشود و به طور کلی تقویم شمسی و تقویم قمری در کنار هم چاپ میشوند تا محاسبه اعیاد و شهادتها و سایر تاریخهای مهم در تاریخ شمسی نیز محاسبه و درج شود.
استفاده از تقویم در ایران
استفاده از تقویم در ایران تاریخچهای طولانی دارد و در طول سالیان سال تقویمهای ایرانی تغییرات زیادی را متحمل شدهاند. در ایران بیشتر از تقویمهای قمری و شمسی استفاده میشده اما دلیل اصلی تفاوت تقویمها در ایران مبدا این تقویمها بوده است. برای مثال مبدا تاج گذاری کورش کبیر یا هجرت پیامبر اسلام یکی از این مبداهاست.
ایرانیان بارزترین مردمانی بودند که تحقیقات و پژوهشهای بزرگی در مورد تقویم انجام دادهاند و بزرگترین فهرست از این تقویمها فهرست نسخ خطی احمد منزوی است که نشان دهنده بیشتر از دوهزار نسخه تقویم خطی به زبان فارسی است و بیشترین کتیبههای مربوط به تقویم در ایران زمان فرمانروایی هخامنشیان است که در نتیجه این تحقیقات بزرگترین و دقیقترین تقویم جهان در ایران ساخته شده است.
تقویم چینی
تقویم چینی توسط بسیاری از سلسله های چین باستان ویرایش و تکمیل شده است، ولی تقویم فعلی در سال ۱۰۴ قبل از میلاد مسیح در زمان امپراطوری وئو Wu از سلسلۀ هان Han طراحی شده است. این تقویم، تقویم تای چو Taichu نامیده شد و همان تقویم چینی است.
تقویم هندو
تقویم هندو به تقویم هایی که در هند رایج است گفته میشود که تاریخچه نزدیک به هزارسال پیش از میلاد دارد. این تقویم به قمری بوده و سال را به چرخه کامل 12 ماهه تقسیم میکنند. این تقویمها همگی بر روی یک مفهوم مشترک ساخته شدهاند ام تفاوتی که دارند از نظر تاکید روی ماه یا خورشید و نامهای هر ماه است و اینکه یک سال با چه ماهی شروع شود. چون این ماه ها بر اساس سال قمری است و سال قمری 354 روز است و 11 روز کمتر از سال میلادی است، هر 30 ماه یک ماه به تقویم اضافه میشود تا این اختلاف را جبران کند.
تقویم عبری
تقویم مختلط که در میان یهودیان معروف است و آغاز آفرینش و خلقت حضرت آدم را مبدا این تاریخ میدانند. براساس سالهای خورشیدی و ماههای قمری استوار است و هر چهارسال ، یکسال را 13 ماهه محاسبه میکنند و هر ماه 29 یا 30 روزه است.
تقویم کره ای
تقویم کرهای تقویمی مشابه تقویم قمری و خورشیدی است که از تقویم چینی اقتباس شده است و در کشور کره استفاده میشود و شمارش این تقویم از سال 2333 قبل از میلاد شروع شده است که این تاریخ تاسیس کرده است و هر سال به نام یکی از حیوانات دوازدهگانه نامگذاری شده است.
تقویم گرگوری در کره از سال 1896 جایگذین این تقویم شد اما هنوز اغلب مراسمات کرهای از این تقویم برگرفته شده است.
سخن پایانی
همانطور که اشاره کردیم در دنیا تقویمهای بسیاری هستند که برای شمارش روزهای سال استفاده میشود و معروف ترین این تقویمها را هم شرح دادیم. حال میتوانید برای سفارش چاپ تقویم به سایت تیم گرافیک مراجعه کنید و تقویم مورد نظر خود را با هریک از فرمتها بالا سفارش دهید.