خراسان رضوی؛ گنجینه میراث معنوی ایران

 

هر منطقه که تاریخ کهن دارد، دارای میراث ارزشمندی است. این میراث گاهی مادی یا ملموس و گاهی معنوی یا ناملموس هستند. میراث معنوی در برگیرنده آیین و سنن، بازی‌های محلی، مهارت‌های خاص مردم هر منطقه است؛ هر آنچه که باعث تقویت فرهنگ منطقه و انتقال آن به نسل بعد می‌شود.

 

میراث معنوی ثبت ملی شده استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی دارای فرهنگی غنی و کهن است. این فرهنگ بومی بسیاری از آثار معنوی قابل ملاحظه را در خود حفظ کرده و توانسته به نسل امروز انتقال دهد. شهرهایی چون گناباد، مشهد، سبزوار، نیشابور، قوچان، طرقبه و شاندیز از شهرهایی هستند که بیشتر آثار معنوی خراسان رضوی به آنها تعلق دارند. بسیاری از این میراث به ثبت ملی رسیده‌اند که در این مطلب شما را با چندی از آنها آشنا می‌کنیم.

 

مشهد

شهر مشهد مهم‌ترین شهر استان خراسان است. این شهر دارای سنن ارزشمندی است که بعضی از آنها به ثبت ملی رسیده‌اند. بسیاری از جنبه‌های شهر مشهد برای گردشگرهای این شهر جالب توجه هستند. دلیل سفر اغلب مسافران مشهد به این شهر، زیارت حرم امام رضا (ع) است اما آنها در سفر خودشان با خیلی از جاذبه‌های دیگر در استان خراسان آشنا می‌شوند. اقامت در مشهد برای گردشگرهای این شهر با تجربه رویدادهایی منحصر به فرد همراه است. یکی از میراث معنوی مشهد که به ثبت ملی رسیده مهارت تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی است. ممکن است شما هم انگشتر یا گردنبندی از این سنگ‌ها را که سوغات مشهد به حساب می‌آید، هدیه گرفته باشید. تراشیدن این سنگ‌ها مهارتی است که تبدیل به میراث معنوی این شهر شده است. از دیگر میراث معنوی مشهد می‌توان به مراسم شله پزی اشاره کرد. این مراسم در مشهد قدمت بسیار زیادی دارد و امروزه نسل جوان بار حفظ آن را به دوش می‌کشند. زیارت رضوی نیز از جمله میراث معنوی مشهد محسوب می‌شود. مراسم به جا آوردن این زیارت که شامل غسل زیارت، پوشیدن لباس پاک، کوتاه قدم برداشتن در هنگام تشرف به حرم، پا برهنه بودن در مسیر روضه منور، بوسیدن آستان مبارک حرم و ... است که اغلب زائرین با خلوص نیت آنها را در حین زیارت خود به جا می‌آورند.

 

نیشابور

نیشابور شهر شعر و فیروزه خراسان رضوی است که فاصله بسیار کمی با شهر مشهد دارد. اغلب ما مشاهیر بزرگ این شهر فرهنگی و کهن را می‌شناسیم. عطار و خیام نیشابوری از مشاهیر ایرانی هستند که آرامگاه آنها در شهر نیشابور واقع شده است. چند اثر از میراث معنوی نیشابور نیز به ثبت ملی رسیده‌اند. مهارت علم سازی یکی از این آثار ثبت شده است. این مهارت بیش از ۳۰۰ سال است که در فرهنگ اسلامی نیشابور قدمت دارد و توسط خاندان علمدار نیشابور به انجام می‌رسد. یکی دیگر از آیین‌های جالب توجه نیشابور آیین تنگلو سوری است که به آیین چشم آرو نیز شهرت دارد. این آیین سنتی در شب چهارشنبه سوری برگزار می‌شود. فنون پرورش ریواس نیز از مهارت‌های ثبت شده نیشابور است که در رشته کوه‌های بینالود صورت می‌پذیرد. برداشت این گیاه بسیار دشوار است و فنون خاصی دارد که بعضی مردم نیشابور در آن ماهر هستند و این مهارت را سینه به سینه به نسل‌های بعد منتقل می‌کنند.

 

گناباد

شهرستان گناباد که در استان خراسان رضوی واقع شده دارای میراث معنوی زیادی است که تعدادی از آنها به ثبت ملی رسیده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به مراسم نخل گردانی در ریاب و نوقاب، مراسم نخل برداری و نخل گردانی در روستای رهن و مراسم نخل گردانی قصبه در شهر گناباد اشاره کرد. مراسم نخل گردانی یکی از مراسم عاشورایی به حساب می‌آید. شهر گناباد دارای ۸ آیین عاشورایی است که در فهرست میراث معنوی ملی به ثبت رسیده‌اند. مراسم شبیه خوانی روستای سنو، مراسم واویلای روستای مند، مراسم حسن و حسین بیدخت نیز از همین دسته به شمار می‌روند. در مراسم شبیه خوانی گناباد، با حرکات نمادین از اول صبح روز واقعه بازسازی می‌شود و در پایان به مراسم نخل گردانی می‌انجامد. دانش حفر قنات از دیگر مهارت‌های ثبت شده گناباد است که قدمت زیادی دارد. سفالگری مند و همچنین گال بازی سنو نیز از آثار این شهر تاریخی به شمار می‌آیند.

 

سبزوار

سبزوار یکی از شهرهای پر حادثه خراسان است که در گذشته دور به آن بیهق می‌گفتند. واقعه سربداران از مشهورترین وقایعی است که این شهر تاریخی خراسان از سر گذرانده است. سبزوار نیز دارای میراث معنوی زیادی است که برخی از آنها به ثبت ملی رسیده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به بازی سنگ چلیپا، آیین نخل گردانی روستای ایزی، مهارت پخت نان آجار که نوعی گیاه خودروی خوش طعم است، مراسم روضه خوانی هیات آهنگران که قدمت زیادی دارد، مهارت پخت کلوچه سنتی زنجبیلی، مهارت پخت کمه جوش و همچنین گویش سبزواری است. مراسم چادرپوشان حسینیه قنادهای سبزوار نیز از مراسم آیینی این شهر است که به صورت با شکوهی هر سال برگزار می‌شود. مراسم آیینی اسب چوبی نیز از میراث ثبت شده این شهر است که طرفدارهای زیادی دارد. این آثار به شهر سبزوار و ششتمد تعلق دارند و در میراث معنوی ملی نیز به ثبت رسیده‌اند.

استان خراسان رضوی یک استان پهناور است که جاذبه‌های زیادی برای بازدید دارد. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به این استان یا حتی استان‌های دیگر تجربه‌ی ماندن در اقامتگاه و سوئیت را هم داشته باشید تا از نزدیک با فرهنگ و سنت‌های بخش‌های مختلف استان بیشتر آشنا شوید.

 در صورتی هم که انتخاب شما یک محل اقامت با امکانات و خدمات مناسب است، می‌توانید در هتل اقامت داشته باشید. برای رزرو آنلاین و راحت هتل در سراسر کشور به صفحه‌ی www.jabama.com/hotels مراجعه کنید.