بن بست در مذاکرات هسته ای به کجا می رسد؟

در حالی که هفته گذشته انتظار می رفت ایالات متحده به ایده پیشنهادی ایران پاسخ بدهد گزارش‌ها نشان می دهد کاخ سفید تصمیم گرفته اساساً پیشنهاد متقابلی که حاوی ایده‌هایی در مورد چگونگی حل آخرین موضوعات باقی مانده برای احیای برجام باشد ارائه نکند. پیام و پیامد این تصمیم آمریکا چه می‌تواند باشد؟

بن بست غیرهسته ای در مذاکرات ایران و آمریکا

 پس از یک سال مذاکره با وقفه‌ها و اختلاف‌هایی که هریک پتانسیل خارج کردن کامل روند مذاکرات از مسیر توافق را داشت، پیش‌نویس توافق برای احیای برجام اساساً نهایی شد، مسائل فنی و سیاسی دوجانبه و چندجانبه میان تهران، آژانس، واشنگتن و سایر طرف‌های مذاکرات حل و فصل شد، اما ایران و آمریکا در یک موضوع غیرهسته‌ای و عمدتاً سیاسی به بن‌بست رسیده‌اند: درخواست حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از لیست سیاه [ادعایی] سازمان‌های تروریستی خارجی وزارت امور خارجه آمریکا موسوم به FTO.

 در حالی که هفته گذشته انتظار می رفت ایالات متحده  به ایده پیشنهادی ایران که توسط انریکه مورا، هماهنگ کننده اتحادیه اروپا در اواخر ماه گذشته به واشنگتن ارائه شد، پاسخ دهد، گزارش‌ها نشان می دهد اتحادیه اروپا همچنان منتظر پیشنهاد متقابل ایالات متحده است. و از آن زمان، ظاهراً کاخ سفید تصمیم گرفته است که اساساً پاسخی ارائه نکند.

لارا روزن خبرنگار آمریکایی که مذاکرات وین را از یک‌سال پیش به دقت رصد و تحولات مربوط به آن را با استناد به منابع رسمی و غیررسمی گزارش کرده است، در آخرین گزارش خود به نقل از یک منبع نزدیک به مذاکرات خبر داد که «دولت بایدن ظاهراً تصمیم گرفته است که پیشنهاد متقابلی که حاوی ایده هایی در مورد چگونگی حل آخرین موضوعات باقی مانده برای احیای برجام باشد را به ایران ارسال نکند».

خانم روزن در حساب کاربری سابستک خود -دیپلماتیک- گزارش داده است: یکی از مقامات ارشد دولت ایالات متحده روز جمعه ۱۵ آوریل در پاسخ به سوالی در این مورد، گفت که ما به صورت عمومی مذاکره نمی‌کنیم (جزئیات مذاکرات علنی نمی‌شود) و افزود: «رئیس جمهور روشن کرده است که آنچه را که به نفع امنیت ایالات متحده است، انجام خواهد داد. و مسئولیت اینجا واقعاً در این مرحله به عهده ایران است، به ویژه در این موضوع».

معنای اقدام کاخ سفید

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین المللی بحران، در اینباره می‌گوید: «فضای سیاسی برای ارائه یک پیشنهاد متقابل در چند هفته گذشته به میزان قابل توجهی کاهش یافته است».

واعظ در تفسیر این اقدام کاخ سفید گفت: «این بدان معناست که ایران یا با پذیرش باقی‌ماندن سپاه پاسداران در فهرست FTO، توافق می‌کند یا توافقی در کار نخواهد بود».

او همچنین بر این باور است که «بعید است ایران نیز در این زمینه تسلیم شود» یا با پیشنهادات قبلی که پیش‌تر رد کرده است، موافقت کند.

علی واعظ

واعظ گفت که ناامید است که دولت راه حل میانی ممکن را در نظر نمی‌گیرد: حذف نام سپاه از فهرست و درج نیروی قدس در آن. وی افزود که «به غیر از نیروی قدس، سپاه عمدتاً در خارج از ایران فعال نیست. و در داخل ایران نیز بخش‌هایی از سپاه که مورد مناقشه است، در حال حاضر تحت سایر تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارند».

یک منبع نزدیک به مذاکرات گفت: «من فکر می‌کنم این وجه سیاسی دولت است که تمایلی به پرداخت هزینه ندارد و از پیامدهای استراتژیک میان‌مدت و بلندمدت سیاسی و هزینه‌های درازمدت فروپاشی توافق آگاه نیست».

دولت بوش نیروی قدس سپاه پاسداران را در سال 2007 در لیست سیاه مشابهی ذیل وزارت خزانه داری، موسوم به SDGT درج کرد و دولت ترامپ نیز در سال 2019 کل سپاه را در لیست SDGT قرار داد.

خیز دشمنان برجام برای مقابله با توافق

خانم روزن در ادامه به اظهارات مخالفان برجام و حذف سپاه از لیست سیاه پرداخته است، از جمله ادعاهای مایکل هرتزوگ، سفیر اسرائیل در ایالات متحده، که روز پنجشنبه به المانیتور گفت: «در مورد [مسئله] FTO، من هنوز توضیحی نشنیده‌ام که چرا وقتی توافق هسته‌ای انجام می‌دهید، درباره فهرست تروریستی تصمیم می‌گیرید. چه ارتباطی دارد ... من هنوز هیچ توضیح خوب و قانع کننده ای در این مورد نشنیدم».

هرتزوگ گفت که فکر نمی کند این موضوع فقط نمادین باشد و مدعی شد «این موضوع اهمیت عملی نیز دارد و پیام اشتباهی را به تمام نقاط جهان می‌فرستد».

وزارت امور خارجه روز پنجشنبه همچنین شایعات مبنی بر توافقی قریب‌الوقوع که بر اساس آن ایران می‌تواند در ازای آزادی چهار شهروند آمریکایی بازداشت شده، به برخی از منابع مالی خود در یک کشور ثالث دسترسی پیدا کند را رد کرد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست مطبوعاتی 14 آوریل به خبرنگاران گفت: «واقعیت این است که متأسفانه ما هیچ پیشرفتی برای اعلام نداریم. ما می دانیم که اطلاعات نادرست زیادی در آنجا وجود دارد. ما از همه می‌خواهیم در مورد این گزارش‌ها احتیاط کنند. دو مسیر موازی با ایران در حال انجام است، یکی، همانطور که در وین برای بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام صحبت کردیم، و دیگری در مورد آزادی هر چهار شهروند آمریکایی که در بازداشت ایران هستند. متاسفانه در این مرحله هیچ یک از این مذاکرات با موفقیت به نتیجه نرسیده است. ما به هر دوی این مذاکرات با نهایت فوریت ادامه می دهیم و از ایران می خواهیم که همین کار را بکند».